Gad Elbaz - Ma Nishtanah -
מה נשתנה
De Sederavond of seideravond (leel haseder – ליל הסדר) is een avond (*) aan het begin van het zeven (in Israël) of acht (buiten Israël) dagen durende Pesachfeest, waarop joden uit de Haggada lezen, 4 glazen wijn (of druivensap) drinken en een feestelijke sedermaaltijd gebruiken.
Dit jaar begint Pesach na zonsondergang op de 30e maart (erev pesach). In Israël wordt één sederavond gevierd en buiten Israël worden er twee gevierd. De Haggada behandelt het verhaal van de Joodse slavernij in Egypte en de uittocht uit Egypte.
Seder (סדר) betekent letterlijk: volgorde of orde, omdat de gebruiken in een volgorde worden uitgevoerd zoals in de Haggada (vertelling) aangegeven.
De maaltijd
De sedermaaltijd bestaat uit het eten van ongezuurde broden en bittere kruiden en is uitgegroeid tot een maaltijd met als centrum de sederschotel, met ongezuurd brood (matse), een symbolisch bot van een lam, een gekookt en daarna gebraden ei, bittere kruiden (maror), maar ook zoet (charoset). De maror staat symbool voor de onderdrukking van de Joden in Egypte, de matzes voor het feit dat ze overhaast uit Egypte moesten vertrekken, zonder tijd om het brood te laten rijzen. De charoset staat voor het geluk na de bevrijding, maar de vorm van het gerecht doet juist denken aan het cement tussen de stenen waarmee de Joden als slaven voor de oude Egyptenaren steden zouden hebben gebouwd. Geen religieus voorschrift maar gewoon een gebruik, is het eten van dunne soep met matseballen tijdens de sedermaaltijd.
Tijdens de sederavond wordt aan de hand van de tekst in de Haggada verteld en gezongen over de uittocht uit Egypte. De aandacht van de kinderen wordt vastgehouden door een aantal bijzondere gebruiken en momenten. In het "Ma Nisjtana ha'laila hazè" ("Waarin verschilt deze avond van andere?") stelt het jongste kind vier vragen over gebruiken die anders zijn op sederavond dan op andere avonden. Meestal worden deze zingend gesteld en beantwoord. Ma Nisjtana is al beschreven de Misjna, Mondelinge Leer, en heeft een wereldwijd onder Joden bekende traditionele melodie.
Gad Elbaz - Ma Nishtanah -
Vaak lezen ook kinderen de 'vier zonen' voor, ieder met een verschillend soort vraagstelling: de wijze, naïeve en kwade zoon en de zoon die nog geen vragen kan stellen. Beide stukken uit de Haggada behandelen de gesprekken over de slavernij en uittocht - met kinderen en volwassenen - die gebruikelijk zijn op sederavond. Een derde gebruik voor kinderen is het 'stelen' van een hiervoor bestemd stuk matze, de afikoman. Wanneer deze niet wordt gevonden (algemeen het geval) moet de sederleider deze 'terugkopen' met cadeautjes voor aanwezige kinderen.
Pesach (פסח)
In Exodus 12:7 wordt beschreven hoe ze van een geslacht jong, mannelijk schaap of geit het bloed moesten strijken aan de beide deurposten en de bovendorpel. Bij Pesach denken we aan zoiets als 'voorbijgaan' zoals we vinden in Exodus 12:13 (Sjemot 12 vers 13, vertaling Tanach van Sja'ar en NBG): "Maar aan jullie zal ik voorbijgaan: aan het bloed zal ik jullie huizen herkennen en door dat merkteken zal de dodelijke plaag waarmee ik Egypte straf, jullie niet treffen".
In Exodus 12: 11 (Sjemot 12 vers 11) staat over de avond van de pesachmaaltijd van het joodse volk in Egypte: "Zo moeten jullie het eten: met je gordel om, je sandalen aan en je staf in de hand, in grote haast. Dit is een maaltijd ter ere van de Eeuwige, het pesachmaal."
Gedurende het Pesachfeest wordt acht dagen lang geen gerezen (ongezuurd) voedsel gegeten. Zegeningen over het brood ("Hamotsie" - המוציא) worden over matzes gedaan. De dagen voorafgaand aan Pesach wordt het hele huis gereinigd van alle resten gerezen brood en gist ("Chameets"). De verplichting (mitsva - מצווה) matzes te eten geldt alleen voor de sederavonden. Voor de rest van de dagen is het eten van matzes niet verplicht, maar is het eten van brood echter niet toegestaan, waardoor matzes, als broodvervanger worden gegeten.
Pesach viert men dit jaar van 11 april (beginnend op de avond van de 10e dus) t.e.m 18 april (15 t.e.m. 22 nissan).
(*) de volgende dag begint in Israël na zonsondergang
