De sederavond met Gad Elbaz - Ma Nishtanah -

מה נשתנה

De Sederavond of seideravond (leel haseder – ליל הסדר) is een avond (*) aan het begin van het zeven (in Israël) of acht (buiten Israël) dagen durende Pesachfeest, waarop joden uit de Haggada lezen, 4 glazen wijn (of druivensap) drinken en een feestelijke sedermaaltijd gebruiken.
Dit jaar begint Pesach na zonsondergang op de avond van de 8e april 2020 ( de avond van de 14e nisan van erev pesach is het begin van de 15e nisan van het joodse jaar 5780). Immers, na zonsondergang begint de nieuwe dag in Israël. De Haggada ( de boeken in het filmpje) behandelt het verhaal van de Joodse slavernij in Egypte en de uittocht uit Egypte.
Seder (סדר) betekent letterlijk: volgorde of orde, omdat de gebruiken in een volgorde worden uitgevoerd zoals in de Haggada (vertelling) wordt aangegeven...

De maaltijd
De sedermaaltijd bestaat uit het eten van ongezuurde broden en bittere kruiden en is uitgegroeid tot een maaltijd met als centrum de sederschotel, met ongezuurd brood (matse), een symbolisch bot van een lam, een gekookt en daarna gebraden ei, bittere kruiden (maror), maar ook zoet (charoset). De maror staat symbool voor de onderdrukking van de Joden in Egypte, de matzes voor het feit dat ze overhaast uit Egypte moesten vertrekken, zonder tijd om het brood te laten rijzen. De charoset staat voor het geluk na de bevrijding, maar de vorm van het gerecht doet juist denken aan het cement tussen de stenen waarmee de Joden als slaven voor de oude Egyptenaren steden zouden hebben gebouwd:een pasta-achtig mengsel op de schaal bereid met fruit, noten en zoete wijn of honing, symbolisch voor de mortel die de Israëlitische slaven gebruikten toen ze bakstenen legden voor de monumenten van Farao. Geen religieus voorschrift maar gewoon een gebruik, is het eten van dunne soep met matseballen tijdens de sedermaaltijd.
Tijdens de sederavond wordt strak aan de hand van de tekst in de Haggada (die ieder heeft) verteld en gezongen over de uittocht uit Egypte. De aandacht van de kinderen wordt vastgehouden door een aantal bijzondere gebruiken en momenten. In het eerste "Ma Nisjtana ha'laila hazè" ("Waarin verschilt deze avond van andere avonden?") stelt het jongste kind in totaal vier vragen over gebruiken die anders zijn op sederavond dan op andere avonden. Meestal worden deze zingend gesteld en beantwoord. Ma Nisjtana is al beschreven in de Misjna (zoals in de Babylonische Talmoed), de mondelinge leer, en heeft een wereldwijd onder Joden bekende traditionele melodie.

Gad Elbaz - Ma Nishtanah -

io

Vaak lezen ook kinderen de 'vier zonen' voor, ieder met een verschillend soort vraagstelling: de wijze, naïeve en kwade zoon en de zoon die nog geen vragen kan stellen. Beide stukken uit de Haggada behandelen de gesprekken over de slavernij en uittocht - met kinderen en volwassenen - die gebruikelijk zijn op sederavond. Een derde gebruik voor kinderen is het 'stelen' van een hiervoor bestemd stuk matze, de afikoman. De afikomen wordt gezocht en gegeten. Hierna wordt niets meer gegeten.

Pesach (פסח)
In Exodus 12:7 wordt beschreven hoe ze van een geslacht jong, mannelijk schaap of geit het bloed moesten strijken aan de beide deurposten en de bovendorpel. Bij Pesach denken we aan zoiets als 'voorbijgaan' zoals we vinden in Exodus 12:13 (Sjemot 12 vers 13, vertaling Tanach van Sja'ar en NBG): "Maar aan jullie zal ik voorbijgaan: aan het bloed zal ik jullie huizen herkennen en door dat merkteken zal de dodelijke plaag waarmee ik Egypte straf, jullie niet treffen".
In Exodus 12: 11 (Sjemot 12 vers 11) staat over de avond van de pesachmaaltijd van het joodse volk in Egypte: "Zo moeten jullie het eten: met je gordel om, je sandalen aan en je staf in de hand, in grote haast. Dit is een maaltijd ter ere van de Eeuwige, het pesachmaal."
Gedurende het Pesachfeest wordt acht dagen lang geen gerezen (ongezuurd) voedsel gegeten. Zegeningen over het brood ("Hamotsie" - המוציא) worden over matzes gedaan. De dagen voorafgaand aan Pesach wordt het hele huis gereinigd van alle resten gerezen brood en gist. De verplichting (mitsva - מצווה) matzes te eten geldt alleen voor de sederavonden. Voor de rest van de dagen is het eten van matzes niet verplicht, maar is het eten van brood echter niet toegestaan, waardoor matzes, als broodvervanger worden gegeten.
Pesach vierde men dit jaar [2020, joodse jaartelling 5780] pesach op de avond van de 8e april oftewel feitelijk al de 9e april t.e.m de 15e april (beginnend op de avond van de 14e nisan, oftewel feitelijk het begin van de 15e nisan(15 t.e.m. 21 nisan, buiten het land t.e.m. 22 nisan = 16 april).

(*) de volgende dag begint in Israël na zonsondergang