Eliezer Ben Yehuda, die de joden weer hebreeuws leerde spreken

Lezing door Ate Alberda over het onderwerp “Eliezer Ben Yehuda, die de joden weer hebreeuws leerde spreken¨ op dinsdagavond 17 september 2019 om 19.30 uur in de grote zaal van Swettehiem ⁽¹⁾
In de korte, inleidende (nederlands ondertitelde) film van Christian Broadcasting Network komt zijn gelijknamige kleinzoon, de Amerikaanse rabbi Eliezer Ben Yehuda, enkele keren aan het woord en zien we het leven van Ben Yehuda alvast heel goed uitgebeeld aan ons voorbijgaan.

Eigenlijk was Eliezer Ben Yehuda een levend wonder, want ondanks zijn onvoorstelbare inspanningen en de tegenslagen van zijn ongeneeslijk gebleven tuberculose gedurende het grootste deel van leven, zijn aan tuberculose overleden vrouw, het geluk van zijn leven Devora, het verdriet van enkele gestorven kinderen en later zijn huwelijk met haar zus Chemda, die ongelooflijk veel woor het voltooien van zijn werk heeft betekend ook na zijn dood, heeft deze bijzondere man feitelijk na bijna tweeduizend jaar de joden weer Hebreeuws leren spreken.

Ook ondervond hij veel tegenwerking van ultra-orthodoxe joden, die Hebreeuws slechts als een heilige taal (lashon kodesh) beschouwden en ook van het toenmalig Ottomaanse bewind over het Palestina van die dagen.
Maar wat daaraan vooraf ging, is een jarenlange ingespannen studie van bronnen zoals de Hebreeuwse bijbel.de Tanach en andere Hebreeuwse bronnen en andere semitische bronnen zoals Arabisch en Aramees, voor het samenstellen van tot dan toe niet bestaande 'moderne' Hebreeuwse woorden. Daarbij had hij doorlopend intensief overleg met het opgerichte Comité van de Hebreeuwse Taal en om de tekortkomingen van de Hebreeuwse taal aan te vullen, legde de commissie woorden vast volgens grammaticale regels en met hulp van taalkundige analogieën uit andere Semitische wortels als Aramees en vooral Arabische wortels. Daarbij komt ook nog, dat het Hebreeuws een werkwoordstaal is en de vele woorden (zelfstandige naamwoorden) zijn daarvan afgeleid. Uiteraard zijn nieuwe woorden niet alleen belangrijk, maar dus ook de werkwoorden om taal tot uitdrukking te brengen ⁽²⁾.
Zijn zoon uit het eerste huwelijk, Ben Zion Ben-Yehuda, groeide de eerste jaren van zijn leven op in een isolement waarbij hij alleen maar Hebreeuws leerde en hoorde spreken en had toen als enige vriend zijn hond Maher. Hij werd zodoende de eerste ‘native speaker’ van de Hebreeuwse taal. Later noemde hij zich Itamar Ben Avi en had een gelukkig huwelijk met zijn vrouw Leah Abushedid en hij heeft hij bovendien veel voor het werk van zijn vader betekend. Ook was deze Itamar een belangrijk promotor van de zogenaamde "transliteratie", een methode om het Hebreeuwse schrift fonetisch in ons westers tekenschrift uit te drukken. Zo zou hij dus diegenen helpen het hebreeuws te leren m.b.v. transliteratie. Voorbeeld: hebreeuws ->  בן-ציון בן-יהודה en in transliteratie vorm -> Ben Zion Ben-Yehuda. Zo zou je een hebreeuws lied kunnen laten meezingen door het voor niet-hebreeuws sprekenden het in transliteratie vorm op het scherm te projecteren. Ook in nieuwsbladen en tv worden op die maniier Hebreeuwse namen in transliteratievorm geschreven.

In zijn boek "Was Hebrew Ever a Dead Language", vatte schrijver Cecil Roth de bijdrage van Ben-Yehuda aan de Hebreeuwse taal aldus samen: "Vóór Ben-Yehuda, kónden Joden Hebreeuws spreken; na hem déden ze het."

⁽¹⁾ Ate Alberda, gepensioneerd leraar en voormalig voorzitter (ruim 12 jaar) van het Genootschap Nederland-Israel afd. Leeuwarden en tevens webmaster van gnileeuwarden.nl.
⁽²⁾ Hoe belangrijk de rol van Hebreeuse Werkwoorden wel niet zijn, kan men o.a. ontdekken in het huidige belangrijke werk van Rut Avni "Hebrew Verbs", (Hebreeuwse Werkwoorden), waarin zij de belangrijkste zeven werkwoordsvormen weergeeft op een Menora, waarvan mooie voorbeeldlessen van haar op Youtube te vinden zijn.